Çerez yani tanımlama bilgisi, bir web tarayıcısında depolanan ve web sitesinin daha sonra alabileceği bir veri parçasıdır. Tanımlama bilgileri, sunucuya kullanıcıların belirli bir web sitesine geri döndüğünü bildirmek için kullanılır. Kullanıcılar bir web sitesine geri döndüklerinde, bir tanımlama bilgisi bilgi sağlar ve sitenin seçilen ayarları ve hedeflenen içeriği görüntülemesine olanak tanır.
Tanımlama bilgileri ayrıca alışveriş sepeti içerikleri, kayıt veya oturum açma kimlik bilgileri ve kullanıcı tercihleri gibi bilgileri de saklar. Bu, kullanıcılar siteleri tekrar ziyaret ettiğinde, önceki bir oturumda sağlanan herhangi bir bilginin veya herhangi bir ayarlanan tercihin kolayca alınabilmesi için yapılır.
Reklamverenler, reklamları daha iyi hedefleyebilmek için sitelerdeki kullanıcı etkinliğini izlemek üzere çerezleri kullanır. Bu özel uygulama genellikle daha kişiselleştirilmiş bir kullanıcı deneyimi sağlamak için sunulurken, bazı kişiler bunu bir gizlilik endişesi olarak da görmektedir. Peki internette çerez ne demek ve bu çerezlerin geçmişi hakkında ne biliyoruz? Hadi bakalım.
İnternet çerezinin geçmişi
Çerez, 1994 yılında Netscape Communications’dan Lou Montulli tarafından çevrimiçi ticari işlemler yapan kişiler için daha sorunsuz bir deneyim yaratmak amacıyla oluşturulmuştur. “Çerez” terimi, verileri birkaç kez gönderilip alındıktan sonra bile değişmeden tutan bir veri programları paketi olan daha eski bir programlama terimi olan “magic cookie“den türetilmiştir.
İnternet çerezleri, bir web sitesine girdiğinizde tarayıcınız tarafından saklanan ve size özel bir tanımlama verileri içeren küçük metin dosyalarıdır. İnternet çerezleri, bir web sitesi tarafından size sunulan deneyimi iyileştirmek, sizin tercihlerinizi hatırlamak ve size özel bir deneyim sunmak için kullanılır. İnternet çerezlerinin geçmişi şu şekildedir:
| Tarih | Gelişim |
|---|---|
| 1990’ların ortalarında | İnternet çerezleri, ilk kez 1994 yılında Netscape Communications tarafından sunulmuştur. Bu, bir web sitesine girildiğinde tarayıcının web sitesi tarafından sunulan bilgileri hatırlamasına olanak tanır ve özel bir deneyim sunardı. |
| 2000’lerin başında | E-ticaret siteleri ve diğer web siteleri tarafından aktif olarak kullanılmaya başlandı. Bu, müşterilerin alışveriş tercihlerini ve ziyaret ettikleri web sitelerini hatırlamasına ve daha iyi bir deneyim sunmasına olanak tanıdı. |
| 2010’ların ortaları | İnternet çerezlerinin güvenliği ve gizliliği hakkındaki endişeler artmaya başladı ve bazı ülkeler tarafından çerez kullanımına ilişkin yasal düzenlemeler yapıldı. |
| Günümüz | İnternet çerezleri hala web siteleri tarafından kullanılır ve müşterilere daha iyi bir deneyim sunmak için önemli bir araçtır. Ancak, çerez kullanımı hakkındaki endişeler devam eder ve bazı tarayıcılar tarafından çerezlerin bloke edilmesi veya sınırlandırılması için özelleştirilmiş seçenekler sunulur. |
Çerez Türleri
Oturum Çerezleri
Oturum tanımlama bilgileri, geçici tanımlama bilgileri veya oturum başına tanımlama bilgileri olarak da bilinir. Oturum tanımlama bilgileri, kullanıcı web sitesini ziyaret ederken bilgileri saklar. Bu çerezler, kullanıcı oturumu kapattığında silinir.
Kalıcı çerezler
Kalıcı tanımlama bilgileri belirli bir süre boyunca saklanır. Bu çerezler, süreleri dolana veya silinene kadar cihazınızda kalır. Kalıcı tanımlama bilgileri, tarama alışkanlıkları ve tercihleri gibi kullanıcı bilgilerini toplamak için kullanıldıkları için bazen izleme tanımlama bilgileri olarak adlandırılır.
Süperçerezler
Süper çerezler, kullanıcı davranışını ve göz atma geçmişini de izlemeleri bakımından oturum çerezlerine benzer. Ancak, normal tanımlama bilgileri silindikten sonra bile kullanıcı profillerini yeniden oluşturma olanağına sahiptirler. Süper çerezler ayrıca standart çerezlerden farklı yerlerde saklanır. Bu, ortalama bir kullanıcı için bunları tespit etmeyi ve kaldırmayı zorlaştırır. Süper çerezler bazen “zombi çerezler” olarakta adlandırılır.
Flash çerezleri
Flash tanımlama bilgileri veya “yerel paylaşılan nesneler -ingilizce local shared objects”” [LSO’lar], Adobe® Flash® kullanan web siteleri tarafından bilgisayarlarda depolanan veri dosyalarıdır. Tarayıcı tanımlama bilgileri gibi, Flash tanımlama bilgileri de kullanıcı bilgilerini Flash uygulamalarında saklayabilir. Flash çerezler bazen siteler tarafından tarayıcı çerezi silindikten sonra “yedek” olarak kullanılır.
Birinci taraf ve üçüncü taraf tanımlama bilgileri
Birinci taraf tanımlama bilgileri, kullanıcıların doğrudan ziyaret ettiği web siteleri tarafından ayarlanan tanımlama bilgileridir. Bu tanımlama bilgileri genellikle tercih edilen ayarlar veya kullanıcı konumu gibi siteyle ilgili veya ilgili bilgileri saklar.
Üçüncü taraf tanımlama bilgileri, kullanıcıların ziyaret ettiği bir web sitesinde gömülü videolar, reklamlar, web afişleri ve komut dosyaları gibi üçüncü taraf içeriğiyle birlikte gelen tanımlama bilgileridir. Reklamverenler, kullanıcı davranışını izlemek için genellikle üçüncü taraf tanımlama bilgileri kullanır.
Çerezlerde güvenlik ve gizlilik riskleri
Çerezler bilgisayarlara kötü amaçlı yazılım taşıyamaz veya yükleyemese de siber suçlular tarafından kötü niyetli planları için kullanılabilirler.
Bazı önemli olaylar aşağıda listelenmiştir:
- Kasım 2010’da, Koobface solucanının Facebook ile ilgili çerezleri ararken ve çalınan kimlik bilgilerini kurbanların hesaplarına giriş yapmak için kullandığı gözlemlendi.
- Mayıs 2011’de, sosyal mühendislik taktikleri kullanılarak oturum çerezlerini ele geçirmek için bir Internet Explorer® sıfır gün hatası kullanıldı.
- Temmuz 2011’de, çok sayıda e-ticaret web sitesine yapılan bir saldırı, oturum açma kimlik bilgilerini ve diğer verileri çalmak için internet önbelleklerini, çerezleri ve tarama geçmişlerini arayan bir kötü amaçlı yazılım kullandı.
Tanımlama bilgilerinin uzun süredir kullanıcı gizliliği üzerinde ciddi etkileri olduğu görülüyor. 1996 ve 1997’de tanımlama bilgileri, ABD Federal Ticaret Komisyonu oturumlarının konusuydu. İnternet Mühendisliği Görev Gücü [IETF], tanımlama bilgilerinin özelliklerini ele almak için özel bir çalışma grubu oluşturdu. Şubat 1997’de IETF, üçüncü taraf tanımlama bilgilerine izin verilmediğini veya en azından varsayılan olarak etkinleştirildiğini belirtti. Bu öneri Ekim 2000’de yürürlükten kaldırıldı. 2011’deki daha yeni standart, üçüncü taraf tanımlama bilgilerinin kullanımına izin veiliyor, ancak kullanıcılar bunları kabul etmemeyi seçebilir.
Muhtemel gizlilik sorunlarını çözmek için tarayıcılar “Do Not Track [DNT]” isimli mekanizmayı kullanmaya başladılar. DNT etkinleştirildiğinde kullanıcıların izlenmek istemediğini ve herhangi bir izlemenin veya siteler arası kullanıcı izlemenin devre dışı bırakılması gerektiğini bildirecektir. Bu özelliği uygulayan ilk tarayıcı Mozilla Firefox oldu, ardından Internet Explorer, Safari, Opera ve Google Chrome geldi.
Kullanıcılar ne yapmalı?
İnternet çerezlerinin güvenliği hakkında endişeleri olan kullanıcılar şu adımları dikkate alabilir:
Tarayıcı ayarlarını kontrol et: Tarayıcınızın çerez ayarlarını inceleyin ve güvenliğinizi artırmak için gerektiğinde değiştirin. Bazı tarayıcılar, çerezlerin bloke edilmesini veya sınırlandırılmasını sağlamak için özelleştirilmiş seçenekler sunar.
Güvenli web siteleri seçin: Sadece güvenilir web sitelerine güvenerek işlem yapın ve sahte web sitelerinden kaçının.
Kişisel bilgilerinizi koruyun: Kişisel bilgilerinizi paylaşmayın veya güvenilir olmayan web sitelerine girmeyin.
Güncel tarayıcı kullanın: Tarayıcınızın güncel olması, çerez güvenliği ve gizliliği hakkındaki endişelerin çözümüne yardımcı olabilir.
Çerez bildirimlerini dikkatli bir şekilde okuyun: Çerez bildirimleri, bir web sitesinin hangi bilgilerinizi topladığını ve nasıl kullandığını gösterir. Bildirimleri dikkatli bir şekilde okuyun ve gerektiğinde çerez kullanımını engelleyin.
Bu önlemler, tam bir güvenliği garanti etmez ve her zaman tarayıcı veya internet kullanırken dikkatli olunması önerilir.
Tarayıcı verilerini temizleme nasıl yapılır?
Tarayıcınızın çerezlerini temizlemek için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
#1 Tarayıcıyınızı açın: Tarayıcınızı (Google Chrome, Mozilla Firefox, Internet Explorer, Safari, vb.) açın.
#2 Ayarlar sekmesine gidin: Tarayıcınızın en üst menüsünde bulunan “Ayarlar”, “Tercihler” veya “Seçenekler” düğmesine tıklayın.
#3 Gizlilik ve güvenlik ayarlarına gidin: Ayarlar penceresinde, gizlilik ve güvenlik ayarlarını bulun veya arayın.
#4 Çerezleri silin: Gizlilik ve güvenlik ayarlarındaki “Çerezler” veya “Çerezler ve veri” sekmesine gidin ve tüm çerezleri veya belirli bir tarihte kaydedilen çerezleri seçerek silin.
Bu adımlar, farklı tarayıcılar için farklılık gösterebilir, ancak genel olarak tarayıcı çerezlerini temizlemek için kullanılabilir. Tarayıcı çerezlerini sık sık temizlemek, tarayıcınızın performansını arttırabilir ve gizliliğinizi koruyabilir.
0 Yorum